Υπάρχει μια «αόρατη» κοινότητα από Ελληνες
επιστήμονες, οι οποίοι διαπρέπουν στα μεγαλύτερα εργαστήρια του κόσμου.
Συνεπώς είναι «αόρατοι» μόνο στον τόπο τους.
Ενας τέτοιος «αόρατος»
επιστήμονας είναι ο Ιωσήφ Σηφάκης, πρωτοπόρος ερευνητής της
πληροφορικής, το έργο του οποίου τιμήθηκε πέρυσι με το Βραβείο Turing
που, για την επιστήμη της πληροφορικής, θεωρείται αντίστοιχο του
βραβείου Νόμπελ. Με αφορμή την επικείμενη επίσκεψή του στην Ελλάδα για
να συμμετάσχει ως βασικός εισηγητής στο 1ο Διεθνές Συνέδριο για την
Επιστήμη του Web, του ζητήσαμε να μας μιλήσει για το αντικείμενο των
ερευνών του και τις μελλοντικές εξελίξεις του Διαδικτύου
-Στο άμεσο μέλλον, το Διαδίκτυο θα εξακολουθήσει να
είναι τόπος ελεύθερης επικοινωνίας και συνδιαλλαγής (οικονομικής,
επιστημονικής, καλλιτεχνικής κ.λπ.) ή μήπως η σημερινή «αναρχία» θα
οδηγήσει στη συστηματική χειραγώγησή του;
«Το σημερινό καθεστώς ελεύθερης πρόσβασης και
δωρεάν παροχής υπηρεσιών στους χρήστες στηρίζεται σε ορισμένες
ισορροπίες και σε ένα συγκεκριμένο επιχειρηματικό μοντέλο. Το μοντέλο
αυτό είναι ένα τυπικό χαρακτηριστικό της «άυλης οικονομίας», που
διαδέχτηκε τη βιομηχανική οικονομία. Αυτή η αλλαγή στα οικονομικά
πρότυπα συνοδεύτηκε από ορισμένα αλληλένδετα φαινόμενα, όπως ο
καθοριστικός ρόλος των υπηρεσιών, η εντυπωσιακή ανάπτυξη των
τηλεπικοινωνιών και των τεχνολογιών πληροφορικής και η παγκοσμιοποίηση.
Δεν πιστεύω ότι το σημερινό καθεστώς του Ιντερνετ
κινδυνεύει πραγματικά από την «αναρχία» και τις καταχρήσεις, γιατί αυτά
μπορούν, ώς ένα βαθμό, να καταπολεμηθούν. Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει
σαφές ότι η καθολική επικράτηση της «άυλης» οικονομίας συνοδεύεται από
μια τάση συγκεντρωτισμού σε ό,τι αφορά τον έλεγχο του Ιντερνετ. Οι
σημερινές ελευθερίες δεν είναι καθόλου κατοχυρωμένες. Αντίθετα, είναι
«δοτές», δεδομένου ότι εξαρτώνται από συγκεκριμένα ολιγοπωλιακά
συμφέροντα.
Συνεπώς, κινδυνεύουν πράγματι να εκλείψουν αν το σημερινό
επιχειρηματικό πρότυπο πάψει, για οποιοδήποτε λόγο, να θεωρείται το
βέλτιστο οικονομικά».
-Παράλληλα με τα θετικά στοιχεία του «Παγκόσμιου
Ιστού» υπάρχει, δυστυχώς, και η «σκοτεινή» πλευρά του (το
κυβερνο-έγκλημα, η πορνογραφία, η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής). Πώς θα
μπορούσαμε σήμερα να διασφαλίσουμε την ολοένα και περισσότερο
απειλούμενη διαφάνεια και ασφάλεια του Διαδικτύου;
«Εχετε δίκιο, το κυβερνο-έγκλημα είναι το είδος του
εγκλήματος που γνωρίζει τη μεγαλύτερη έξαρση στις μέρες μας. Και
αποτελεί πραγματικό εμπόδιο στην ανάπτυξη των ελεύθερων συναλλαγών μέσα
από το Διαδίκτυο. Μολονότι τα συστήματα ασφαλείας στο Ιντερνετ είναι
αρκετά αναπτυγμένα και βελτιώνονται συνεχώς, παράλληλα τελειοποιούνται
και τα συστήματα παραβίασης και οι τεχνικές εξαπάτησης. Υπό αυτές τις
συνθήκες, είναι απολύτως δικαιολογημένη η σχετική επιφυλακτικότητα από
μέρους των χρηστών. Παρά ταύτα, διαθέτουμε πολλές δυνατότητες στη μάχη
κατά του κυβερνο-εγκλήματος: καλύτερη πληροφόρηση των χρηστών, στενότερη
διακρατική συνεργασία και, φυσικά, η επιστημονική-τεχνική πρόοδος για
την επινόηση ασφαλέστερων διαδικτυακών συστημάτων».
-Ποιοι θεωρείτε ότι θα είναι τις επόμενες δεκαετίες
οι κυριότεροι τομείς ανάπτυξης και ποιες οι σημαντικότερες εφαρμογές
αυτής της σχετικά νέας, αλλά εξαιρετικά επαναστατικής τεχνολογίας;
«Αρχικά και μέχρι περίπου το 2000 το Διαδίκτυο
υπήρξε ένα παθητικό μέσο πρόσβασης και ανταλλαγής πληροφοριών και
γνώσεων. Σήμερα, στο Διαδίκτυο δεύτερης γενεάς, ο χρήστης δεν είναι
απλώς καταναλωτής πληροφοριών, αλλά έχει την πρωτόγνωρη δυνατότητα -μέσα
από τα blogs, τα wiki και τα κοινωνικά δίκτυα (social networks )- να
συμμετέχει ενεργά και να παρεμβαίνει στη διαμόρφωση πληροφοριών και
απόψεων.
Αυτό είναι σίγουρα μια σημαντική αλλαγή όσον αφορά
τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε και οργανώνουμε την προσωπική και
την κοινωνική μας ζωή.
Στις πρόσφατες αμερικανικές εκλογές, για
παράδειγμα, οι τεχνολογίες του Διαδικτύου έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο
στην τελική επικράτηση του Ομπάμα. Δικτυότοποι όπως το «Facebook», το
«youtube» και διάφορα ατομικά «ιστολόγια» χρησιμοποιήθηκαν συστηματικά
για τη συσπείρωση και κινητοποίηση των ψηφοφόρων των Δημοκρατικών.
Για τα αμέσως επόμενα χρόνια, μάλιστα, προβλέπεται
ακόμη μία επανάσταση, η οποία θα προκύψει από τη σύγκλιση των
τεχνολογιών του Διαδικτύου με την τεχνολογία των ενσωματωμένων
συστημάτων, δημιουργώντας αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν το «Ιντερνετ των
πραγμάτων» (Internet of things). Τα ενσωματωμένα ηλεκτρονικά συστήματα
(embedded electronic systems) είναι υπολογιστές που, κρυμμένοι σε
διάφορες μηχανές -οικιακές συσκευές, μέσα μεταφοράς, μέσα
τηλεπικοινωνίας- εξασφαλίζουν την καλή λειτουργία τους.
Η βασική ιδέα, λοιπόν, είναι να χρησιμοποιηθεί το
Ιντερνετ ώστε να έχουμε άμεση πρόσβαση σε διάφορα ενσωματωμένα συστήματα
ή ακόμη για τη συνεργασία μεταξύ ενσωματωμένων συστημάτων.
Σήμερα είναι ήδη εφικτό να έχει κανείς πρόσβαση,
μέσω του Διαδικτύου, σε μια κάμερα που βρίσκεται στο σπίτι του και να
παρακολουθεί απ’ ευθείας ό,τι συμβαίνει όσο λείπει. Στο άμεσο μέλλον θα
είναι απολύτως εφικτή η αλληλεπίδρασή μας με διάφορες ανάλογες συσκευές.
Για παράδειγμα, η διαρκής παρακολούθηση της κατάστασης της υγείας
ασθενών ή ηλικιωμένων ατόμων, ο εξ αποστάσεως προγραμματισμός και ο
έλεγχος ορισμένων εργασιών σε επιχειρήσεις και εργοστάσια.
Βέβαια, για να επιτευχθεί αυτό το τεχνολογικό
όραμα, είναι απαραίτητες σημαντικές βελτιώσεις της υπάρχουσας
τεχνολογίας. Το διαδίκτυο θα πρέπει να γίνει πολύ πιο ασφαλές: το
κυβερνο-έγκλημα θα πρέπει να μειωθεί δραστικά. Επιπλέον, θα πρέπει το
διαδίκτυο να μπορεί να εγγυάται τη συνεχή, χρονικά έγκαιρη και
απρόσκοπτη λειτουργία των επιμέρους συστημάτων και λειτουργιών του».
-Είναι γνωστό ότι σε όλα τα πολύπλοκα συστήματα
(φυσικά ή βιολογικά), η ανάπτυξη και η εξέλιξή τους είναι σε μεγάλο
βαθμό μη προβλέψιμη. Πόσο πιθανή θεωρείτε τη δυνατότητα αυτόνομης
εξέλιξης ενός πολύπλοκου συστήματος όπως το Διαδίκτυο;
«Η ερευνητική μου εργασία επικεντρώνεται στα
«ενσωματωμένα συστήματα».
Το Διαδίκτυο με ενδιαφέρει πολύ, γιατί είναι
το πλέον πολύπλοκο πληροφορικό «σύστημα συστημάτων». Και υπάρχει
πράγματι κάποια απροσδιοριστία
στην εξέλιξη του Διαδικτύου. Οπως όλα τα μεγάλα πληροφορικά συστήματα
έχει φτιαχτεί με εμπειρικό τρόπο. Εξάλλου, η πληροφορική, ως νέα
επιστήμη, δεν διαθέτει ακόμη τα θεωρητικά εργαλεία που θα της επέτρεπαν
να προβλέπει πλήρως τη συμπεριφορά των περίπλοκων υπολογιστικών
συστημάτων. Μάλιστα, κατά το παρελθόν, έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα
αιφνίδιας κατάρρευσης τέτοιων συστημάτων, ιδιαίτερα στις
τηλεπικοινωνίες.
Εδώ και δυο χρόνια κυκλοφορούν φήμες σχετικά με
έναν πιθανό κορεσμό του Διαδικτύου, επειδή η ποσότητα δεδομένων θα
υπερβεί τις δυνατότητες των τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Απ’ ό,τι
φαίνεται, όμως, ο ρυθμός αύξησης της κυκλοφορίας δεδομένων έχει
σταθεροποιηθεί γύρω στο 50%-60% τον χρόνο.
Επίσης, θα ήθελα να επισημάνω ότι η όλη υποδομή και
οι βασικές υπηρεσίες του ελέγχονται από έναν πολύ περιορισμένο αριθμό
εταιρειών. Η υλική υποδομή ελέγχεται από γνωστές αμερικανικές εταιρείες,
όπως η Verizon, η ΑΤ&Τ, η Sprint, η Level, ενώ οι βασικές
διαδικτυακές υπηρεσίες από την Amazon, την eBay, την Google, τη Yahoo,
τη MSN. Γεγονός που, προς το παρόν, επιτρέπει έναν καλύτερο
προγραμματισμό, αλλά και τον σχεδόν απόλυτο έλεγχο της εξέλιξής του.
Μια αποφασιστική καμπή στην αυριανή εξέλιξη του
Διαδικτύου θα είναι σίγουρα το «Ιντερνετ των πραγμάτων». Αν οι
απαιτούμενες υπηρεσίες γι’ αυτή την αλλαγή δεν μπορέσουν να στηριχθούν
από τη υπάρχουσα σήμερα τεχνολογία, τότε ίσως να σπάσει το σημερινό
αμερικανικό μονοπώλιο από την είσοδο ευρωπαϊκών ή ασιατικών παραγόντων,
που κατέχουν ισχυρότατη θέση στην έρευνα των ενσωματωμένων συστημάτων».
Ιωσήφ Σηφάκης – Βραβείο Turing πληροφορικής συνέντευξη στη Ελευθεροτυπία – 14/03/2009
terrapapers.com
ntokoumentagr.blogspot.gr
