Γράφει ο Γρηγοριάδης Κωνσταντίνος
Από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα,η φιλοσοφία και ο ανθρωποκεντρικός στοχασμός γενικότερα υιοθέτησε τον προβληματισμό της αλλαγής του ανθρώπου.Στοχαστής,του οποίου η σκέψη και η διδασκαλία ταυτίστηκαν με τέτοια προβλήματα,ήταν ο Jiddu Krishnamurti(1895-1896),που παρατηρώντας τον τρόπο ζωής και σκέψης του σύγχρονου ανθρώπου,κατέθεσε τη δική του πρόταση για την εύρεση της ευτυχίας.
Οι κεντρικές ιδέες της σκέψης του αποτυπώνονται(όπως και στα άλλα έργα του) και στο έργο «Η αναγκαιότητα της αλλαγής».Στο συγκεκριμένο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται τριάντα τρεις συζητήσεις του Krishnamurti με απλούς ανθρώπους,που ψάχνουν απαντήσεις στο ζήτημα της αλλαγής.Πρόκειται για ανθρώπους,που έχουν αφοσιωθεί σε ιδεολογίες,έχουν απελπιστεί από τη μιζέρια,που διακατέχει τη σύγχρονη κοινωνία.Οι διάλογοι αυτοί διαθέτουν παράλληλα βάθος στοχαστικό και απλή γλώσσα.
Πριν προχωρήσει στην πρότασή του,ο Krishnamurti εξετάζει τον τρόπο σκέψης του ανθρώπου.Σύμφωνα με τις απαντήσεις του στους συνομιλητές του,ο άνθρωπος καθώς δημιουργεί σχέση με ένα άλλο υπαρκτό(άνθρωπος ή αντικείμενο) εντάσσει στον τρόπο δημιουργίας σχέσης εκείνα τα χαρακτηριστικά,σύμφωνα με τα οποία δημιούργησε και προηγούμενες σχέσεις.Ο νους του ατόμου ανακαλεί αναμνήσεις,εμπειρίες,με αποτέλεσμα το παρόν να αποτελεί ουσιαστικά το παρελθόν του ανθρώπου.Αυτή η λειτουργία του νου,που ευνοεί την ανάδυση του εγωκεντρισμού,ισχύει για όλους τους ανθρώπους.Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του δένδρου,το οποίο εκτίθεται στην πρώτη συζήτηση του βιβλίου.Αντιλαμβάνεται κανείς λοιπόν,ότι προϋπόθεση της αναγέννησης του ανθρώπου είναι η ελευθερία του νου από το παρελθόν(without the freedom of the past,there is no freedom at all).Η σκέψη πρέπει να τεθεί στη σωστή της βάση και αυτό θα επιτευχθεί με τη διαγραφή του παρελθόντος.
Δεύτερο πυρηνικό στοιχείο της προβληματικής του Krishnamurti,που υπάρχει έντονα στο βιβλίο,είναι το δίπολο ενότητα-διαίρεση.Το γνώρισμα της διαίρεσης καταδικάζεται από τον Ινδό στοχαστή,διότι σαφέστατα φέρνει σε σύγκρουση τους ανθρώπους.Το καθοριστικό στοιχείο,που διαιρεί την ανθρωπότητα,είναι η αναγκαιότητα της προτίμησης μιας ιδεολογίας,η ένταξη σε ένα πολιτικό κόμμα,σε μια θρησκεία.Άλλωστε θεωρείται από τον ίδιο,ότι η διαίρεση είναι και γνώρισμα της λειτουργίας του εγκεφάλου.Η προτίμηση ιδεολογίας συνιστά εμπόδιο της προόδου,διότι στερεί από τον άνθρωπο από τη δυνατότητα να ενωθεί με τον υπόλοιπο κόσμο.Ο άνθρωπος θέτει τον εαυτό του απέναντι από τον ανθρωπότητα,κάτι που συνιστά την αρχή για την πραγμάτωση της σύγκρουσης.Συνεπώς αποκλίνει ο άνθρωπος από το ζήτημα της ριζοσπαστικής επανάστασης(radical revolution),επειδή νιώθει αναγκαία την κατοχή μιας «ταυτότητας».
Βέβαια οι άσχημες συνέπειες δε σταματούν εκεί.Ολέθριο σύμπτωμα της διαίρεσης των ανθρώπων είναι ο καταλογισμός των ευθυνών του ενός ατόμου στα υπόλοιπα.Η διαίρεση των ανθρώπων δημιουργεί μέτωπα αντίπαλα,τα οποία ενισχύουν σαφώς τον εγωκεντρισμό.Το σύμπτωμα είναι η απομάκρυνση από τη «συνείδηση της ανθρωπότητας»,όπως συνήθιζε να λέει ο Krishnamurti.Η αλλαγή του κόσμου θα γίνει εφικτή,μόλις καταλάβει ο άνθρωπος,ότι ο ίδιος συνιστά τη συνείδηση ολόκληρης της ανθρωπότητας,ότι αντανακλά δηλαδή το χαρακτήρα της ανθρώπινης κοινωνίας.Όπως κραυγαλέα λέει ο Ινδός δάσκαλος,«εσείς είστε ο κόσμος».Επομένως η αλλαγή του ανθρώπου συνεπάγεται και μια επιρροή στον υπόλοιπο κόσμο προς αυτήν την κατεύθυνση και θα πραγματοποιηθεί μόνο εάν αντικρύσουμε τον εαυτό μας ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι μιας παγκόσμιας ενωτικής κίνησης.
Εξίσου καίριας σημασίας στοιχείο της διδασκαλίας του Krishnamurti,που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο,είναι η απόρριψη των αυθεντιών,καθώς έχουν έντονη την παρουσία τους στις ιδεολογίες.Οι αυθεντίες δεν αφήνουν περιθώρια ελευθερίας,που είναι του ζητούμενο της αλλαγής,επιβάλλουν υπακοή,η οποία συνεπάγεται φόβο.Αντίθετα ο άνθρωπος πρέπει να γίνει φως για τον εαυτό του,να βρει το χαμένο του πρόσωπο.Η απάντηση του σοφού δασκάλου συνοψίζεται στην εξής διατύπωση:«there is no teacher, no pupil; there is no leader; there is no guru; there is no Master, no Saviour. You yourself are the teacher and the pupil; you are the Master; you are the guru; you are the leader; you are everything».Όταν το κατανοήσει αυτό ο άνθρωπος,αμέσως μεταμορφώνεται.
Κοντολογίς,το αιώνιο πρόβλημα της δυστυχίας και της μιζέριας του ανθρώπου μπορεί να εντοπιστεί στον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου,στην κυριαρχία της ιδεολογίας και εν τέλει στον εγωϊσμό,που προκύπτει από τη διαίρεση.Το βιβλίο αυτό δίνει απαντήσεις και τρόπους αντιμετώπισης της κρίσης,όχι συνταγές,αλλά ,αφού αντιληφθούμε την κύρια αιτία της καταστροφής, να αναζητήσουμε ο καθένας ξεχωριστά δικό του τρόπο,ώστε να καθοδηγεί ο ίδιος τον εαυτό του προς την επανάσταση της συνείδησης.
Και αυτό μας αποτρέπει από το να αναγάγουμε και τον Krishnamurti σε αυθεντία.
Σημείωση:Το κείμενο αυτό συμβάλλει και στην απόδραση από την επιφανειακή καθημερινότητα και στη θέαση των πολιτικών μας προβλημάτων σε βάθος.
Το βιβλίο,όπως και τα υπόλοιπα έργα του Krishnamurti ,κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη
