Ο Φρόιντ ήταν πεπεισμένος ότι τα όνειρα αποτελούν κάποιες ανεκπλήρωτες επιθυμίες ή ευχές, ενώ αργότερα οι ερευνητές εντόπισαν μια πιο ρεαλιστική ποιότητα σε αυτά, ως αντανάκλαση της ζωής μας όταν είμαστε ξύπνιοι. Καμία από αυτές τις θεωρίες, όμως, δεν είχε το πλεονέκτημα στερεών, αντικειμενικών δεδομένων.
Τουλάχιστον, μέχρι τώρα. Δύο νέες εξελίξεις στον τομέα της έρευνας – η απεικόνιση του εγκεφάλου και τα μεγάλα στοιχεία – μπορούν να προσφέρουν κάποιες ισχυρότερες απαντήσεις. Τα πιο λεπτομερή και έγκαιρα στιγμιότυπα του εγκεφάλου κατά τη λειτουργία του, σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν ερευνητές για τα όνειρα από πειράματα σε εργαστήρια ύπνου, σταδιακά απκαλύπτουν το μυστήριο των ονείρων και τη σημασία τους.
Από αυστηρά βιολογική σκοπιά, οι επιστήμονες έχουν μάθει πολλά σχετικά με τη φυσιολογική διαδικασία των ονείρων, που εμφανίζεται κυρίως κατά τον ύπνο REM. «Κατά τη διάρκεια των ονείρων», λέει ο Patrick McNamara, νευρολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, «το μεταιχμιακό τμήμα του εγκεφάλου – το συναισθηματικό κομμάτι – ενεργοποιείται έντονα, ενώ ο πλευρικός ραχιαίος προμετωπιαίος φλοιός, το εκτελεστικό μέρος του εγκεφάλου, υπο-ενεργοποιείται. Έτσι, το είδος των γνώσεων που βιώνουμε στην διάρκεια των ονείρων είναι πολύ συναισθηματικό, οπτικά ζωντανό, αλλά συχνά παράλογο, ασύνδετο και μερικές φορές περίεργο. «Αυτό δείχνει ότι τα όνειρά μας μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο στη συναισθηματική σταθερότητα».
Αυτό δεν σημαίνει κατ ‘ανάγκη, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι ερευνητές των ονείρων, ότι τα όνειρα είναι τυχαίες εκφράσεις του συναισθήματος ή άνευ κάποιας πνευματικής έννοιας. Ενώ ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα σχέδια των ονείρων είναι αυστηρά το αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο πυροδοτούνται διαφορετικοί νευρώνες στον εγκέφαλο, η Deirdre Barrett, μία ψυχολόγος και ερευνητής των ονείρων στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, πιστεύει ότι αντιπροσωπεύουν κάτι περισσότερο. «Νομίζω πως είναι μια πλάνη ότι η γνώση της δράσης του εγκεφάλου αναιρεί μια υποκειμενική, ψυχολογική έννοια περισσότερο από ό,τι για μία σκέψη ενώ είμαστε ξύπνιοι. Νομίζω ότι στα όνειρα σκεφτόμαστε σε μία διαφορετική βιοχημική κατάσταση».
Ο καθορισμός αυτής της κατάστασης, για να μην αναφέρουμε την κατανόηση των κανόνων βάσει των οποίων λειτουργεί αυτό το σύμπαν, ωστόσο, είναι μια πρόκληση. Μπορεί να αντιπροσωπεύει μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ της συναισθηματικής και γνωστικής πληροφορίας, λέει ο McNamara, έτσι ώστε τα όνειρα να χρησιμεύουν για να βοηθούν το μυαλό μας να επεξεργαστεί συναισθηματικές αναμνήσεις και την ένταξή τους σε μακροπρόθεσμες μνήμες μας. Και επειδή τα τραυματικά γεγονότα σχετίζονται με υψηλότερα επίπεδα της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης, μπορούν να προκαλέσουν εφιάλτες. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι υπερβολικές ποσότητες κορτιζόλης μπορεί να επηρεάσουν την αλληλεπίδραση μεταξύ του ιππόκαμπου και της αμυγδαλής, των δύο κύριων συστημάτων του εγκεφάλου που ενσωματώνουν τη μνήμη. «Οι μνήμες δεν ενσωματώνονται», λέει, «αλλά απλά υπάρχουν τριγύρω. Σε διαταραχές μετα-τραυματικού στρες, τις βιώνουμε εκ νέου, ξανά και ξανά».
Στην πραγματικότητα, από μελέτες ύπνου κατά τις οποίες οι άνθρωποι είχαν εκτεθεί σε εικόνες, εργασίες μάθησης ή άλλες εμπειρίες αμέσως πριν αποκοιμηθούν και στη συνέχεια εξετάστηκαν όταν ξύπνησαν, πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι τα όνειρα μπορούν να μας βοηθήσουν να προβάρουμε τις προκλήσεις και τις απειλές που αναμένουμε
-συναισθηματικά, γνωστικά και ακόμη και φυσιολογικά. Στα όνειρά μας μπορούμε να δοκιμάσουμε διάφορα σενάρια για να αντιμετωπίσουμε αυτό που έρχεται. Παρά το γεγονός ότι πολλά από τα στοιχεία αυτά είναι ατεκμηρίωτα, λέει ο McNamara, κάποιος που παίζει πιάνο ή βιντεοπαιχνίδια στο ξύπνιο του μπορεί να αρχίσει να κάνει το ίδιο ενώ ονειρεύεται. Οι άνθρωποι που επιλύουν ένα αίνιγμα ή μελετούν μια ξένη γλώσσα, προσθέτει, μπορεί να κάνουν σημαντικές ανακαλύψεις με τα όνειρα που πηγαίνουν πέρα από τις αντιλήψεις τους.
Και τώρα, προσθέτει η Barrett, η απεικόνιση του εγκεφάλου υπόσχεται να βοηθήσει τους επιστήμονες να «δουν» αυτό που μέχρι τώρα θα μπορούσαν να αναφέρουν μόνο από υποκειμενικές, ίσως λανθασμένες υπενθυμίσεις ονείρων. Για παράδειγμα, στον τομέα της έρευνας με ποντίκια που έχουν εκπαιδευτεί να τρέχουν μέσα σε λαβύρινθους για να πάρουν ανταμοιβές, οι ερευνητές ήταν σε θέση να καταγράψουν τη δραστηριότητα των νευρώνων σε κοιμισμένα ποντίκια και διαπιστώθηκε ότι οι αρουραίοι τρέχουν στους ίδιους λαβύρινθους και στα όνειρά τους.
Σε άλλα πειράματα με ανθρώπους, οι επιστήμονες παρακολούθησαν τους εθελοντές που κοιμόντουσαν μέσα σε ένα σαρωτή fMRI ενώ ήταν συνδεδεμένοι με ηλεκτρόδια ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος που μετρούσαν τη δραστηριότητα των εγκεφαλικών κυμάτων. Όταν τα ηλεκτρόδια δήλωσαν ότι είχαν όνειρα, οι συμμετέχοντες ξύπνησαν και τους ρώτησαν τι εικόνες είχαν δει στα όνειρά τους. Οι ερευνητές ήταν σε θέση αργότερα να ταιριάξουν ορισμένα πρότυπα της εγκεφαλικής δραστηριότητας με συγκεκριμένες εικόνες για κάθε άτομο. «Υπάρχει μια ακατέργαστη ανταπόκριση μεταξύ της σάρωσης του εγκεφάλου και της εικόνας. Από τη σάρωση, μπορεί κάποιος να μαντέψει ότι είναι ένα ζώο με τέσσερα πόδια», λέει η Barrett. Παρά την πρωτόγονη κατάσταση της αποκωδικοποίησης των ονείρων, η δυνατότητα να συγκεντρωθεί πραγματικά περιεχόμενο από ένα όνειρο πλησιάζει όλο και περισσότερο.
Η συγκέντρωση μεγάλων βάσεων δεδομένων από όνειρα εμπεριέχει και ένα άλλο είδος υπόσχεσης. Μέχρι τώρα, οι ερευνητές έχουν εργαστεί με σχετικά μικρά δείγματα, συνήθως λιγότερα από 200 ανά μελέτη. Ωστόσο, νέες ιστοσελίδες ονείρων και εφαρμογές smartphone, όπως το DreamBoard και το Dreamscloud, ενθαρρύνουν χιλιάδες ανθρώπους να αναφέρουν τα όνειρά τους, έτσι ώστε οι ερευνητές να μπορούν να απαντήσουν επιτέλους στις πιο επείγουσες ερωτήσεις τους. Ο McNamara, για παράδειγμα, είναι ενθουσιασμένος που θα μελετήσει τα όνειρα από διάφορες χώρες για να διαπιστώσει αν υπάρχουν πολιτιστικές διαφορές στα μυαλά των ανθρώπων όταν δεν είναι ξύπνιοι.
Οι βάσεις δεδομένων παρέχουν επίσης μια ευκαιρία για να διερευνήσουν την ενδιαφέρουσα, αλλά όχι επαρκώς μελετημένη σφαίρα των σεξουαλικών ονείρων. Μέχρι πρόσφατα, λέει ο McNamara, αντιπροσώπευαν μόνο το 10 % των αναφερόμενων ονείρων, πιθανότατα επειδή οι άνθρωποι δεν είναι πρόθυμοι να μοιραστούν αυτό το είδος του περιεχομένου με τους ερευνητές στα εργαστήρια. Αλλά η αυτο- αναφορά στις εφαρμογές και τις ιστοσελίδες, παρά τις πιθανές προκαταλήψεις της, μπορεί να παρέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτούς τους τύπους των ονείρων. «Αυτός είναι ένας μεγάλος ανοιχτός τομέας που κραυγάζει για έρευνα», λέει.
Ο McNamara θέλει επίσης να μελετήσει τα όνειρα των ατόμων με τα χρόνια, για να παρατηρήσει τις διαφορές και τις αλλαγές στο συναισθηματικό τόνο, τα χρώματα, τα λόγια και άλλα σημαντικά στοιχεία και να τα συνδέσει με τα γεγονότα στη ζωή τους. Αυτό θα τον βοηθούσε να απαντήσει αν τα όνειρα είναι, στην πραγματικότητα, προφητικά – θα μπορούσε να είναι δυνατόν, για παράδειγμα, ορισμένα είδη ονείρων να προηγούνται από μια γρίπη, ή άλλα όνειρα να συνδέονται περισσότερο με πιο ευτυχισμένα γεγονότα.
Οι έρευνες αυτές θα μπορούσαν επίσης να αποκαλύψουν περισσότερα για λιγότερο ευπρόσδεκτα όνειρα, όπως οι εφιάλτες, και ενδεχομένως να οδηγήσουν σε τρόπους για τον έλεγχο ή την αποφυγή τους. Η Barrett σχεδιάζει να «εξορύξει» τη νέα βάση δεδομένων για να μελετήσει πόσο συχνά συμβαίνουν εφιάλτες και πώς αυτοί συνδέονται με το τραύμα ενός ατόμου ή με οικογενειακό ιστορικό της διαταραχής άγχους. Ένα από τα πρώτα έργα της θα περιλαμβάνει τα στοιχεία από το DreamBoard.com, που έχει συγκεντρώσει πάνω από 165.000 όνειρα τα τελευταία δύο χρόνια.
Επειδή το Dreamboard έχει κωδικοποιημένα τα όνειρα ανά φύλο, τα χρώματα, τα συναισθήματα (χαρά, άγχος, θυμός) και ο αριθμός και οι κατηγορίες των ανθρώπων σε ένα όνειρο, η Barrett λέει ότι μπορεί να εντοπίσει βασικά μοτίβα.
Γνωρίζουμε ήδη, λέει , ότι οι γυναίκες ονειρεύονται εξίσου άνδρες και γυναίκες, ενώ στα όνειρα των ανδρών τα δύο τρίτα κυριαρχούνται από άνδρες. Η έρευνα έχει δείξει μέχρι τώρα, επίσης, ότι τα όνειρα των ανδρών μπορεί να δείχνουν λίγο περισσότερο θυμό και σωματική επιθετικότητα, ενώ των γυναικών εμφανίζουν λίγο περισσότερη θλίψη και λεκτική εχθρότητα. Η ερμηνεία του τι σημαίνουν αυτές οι διαφορές, ωστόσο, θα απαιτήσει βαθύτερη μελέτες.
Αυτό που έχουν ανακαλύψει μέχρι στιγμής, ωστόσο, δείχνει ότι τέτοιες μελέτες θα μπορούσαν να αποκαλύψουν πολλά σχετικά με τον ρόλο που παίζουν τα όνειρα στη ζωή μας και πόσο σημαντικά είναι για βιολογικούς, ψυχολογικούς ή κοινωνικούς λόγους. Με την έρευνα αυτή, θεωρεί ο McNamara, οι επιστήμονες μπορούν να ανακαλύψουν αν αυτό που λένε οι ψυχίατροι εδώ και χρόνια είναι αλήθεια: ότι αυτό που αντανακλάται στα όνειρά μας είναι χρήσιμο και μπορεί να μας δώσει μια εικόνα για τον εαυτό μας. Οι ψυχολόγοι το υποστηρίζουν και πολλοί άνθρωποι το πιστεύουν. Αλλά αυτή η έρευνα, λέει ο ερευνητής, μας δίνει τη δυνατότητα να μάθουμε.
http://healthland.time.com/2014/01/14/what-dreams-are-made-of-understanding-why-we-dream-about-sex-and-other-things/
antinews.gr
ntokoumentagr.blogspot.gr
