Αλήθεια, τις σας έρχεται κατά νου όταν
διαβάζεται τον παραπάνω τίτλο; Ναι, αναφέρομαι στο γνωστό Walt Disney,
τον δημιουργό μίας σειράς από εξαιρετικές παιδικές ταινίες, όπως η
Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι, ο Πήτερ Παν και η Φαντασία, και αυθεντικούς
χαρακτήρες, όπως ο Mickey Mouse, ο Donald Duck, ο Goofy και ο Pluto.
Αναφέρομαι στον ίδιο άνθρωπο που έμεινε στην ιστορία ως ο πολυαγαπημένος «θείος Walt» εκατομμυρίων παιδιών, μικρών και μεγάλων, ως ένας πραγματικός gentleman, αφοσιωμένος πατέρας και πρότυπο ιδανικού πολίτη του Hollywood.
«Αν η ζωή του Walt Disney ήταν ανοιχτό βιβλίο,
τότε σίγουρα θα το τοποθετούσαμε δίπλα στη Βίβλο!»
τότε σίγουρα θα το τοποθετούσαμε δίπλα στη Βίβλο!»
Marck Eliot, βιογράφος του Disney.
Όπως όμως συμβαίνει με κάθε άνθρωπο, η ζωή
του είχε αρκετές σκοτεινές στιγμές που εσκεμμένα δεν βγήκαν στο φως της
δημοσιότητας ώστε να προφυλαχθεί το προφίλ του ίδιου, αλλά και μίας
ολόκληρης εταιρίας που συνεχίζει να γιγαντώνεται μέχρι σήμερα.
«Σκοτεινές πτυχές στη ζωή του Disney;», θα αναρωτηθείτε γεμάτοι απορία.. «Είναι δυνατόν;». Τι θα σκεφτόσασταν αν σας έλεγα ότι υπήρξε πληροφοριοδότης του FBI, ένθερμος αντικουμουνιστής και αντισημίτης, είχε σχέσεις με τη μαφία και το Αμερικανικό Ναζιστικό Κίνημα, αισθανόταν το μπάσταρδο παιδί του Hollywood, παρουσίασε ως δικά του έργα δεκάδες δημιουργήματα άλλων και αποτέλεσε ένα από τα χειρότερα αφεντικά στη βιομηχανία του θεάματος;
«Γιατί δεν κοιτάς τη διαολεμένη τη δουλειά σου!
Εσύ και οι διαολεμένοι κομμουνιστές φίλοι σου απλά καθόσαστε
στις θέσεις σας και δεν έχετε ιδέα τι στο διάολο γίνεται στον κόσμο!»
Εσύ και οι διαολεμένοι κομμουνιστές φίλοι σου απλά καθόσαστε
στις θέσεις σας και δεν έχετε ιδέα τι στο διάολο γίνεται στον κόσμο!»
Απάντηση του Walt Disney στον Arthur Babbit,
όταν ο τελευταίος του ζήτησε αύξηση 2.5 δολαρίων στο μισθό ενός βοηθού του.
όταν ο τελευταίος του ζήτησε αύξηση 2.5 δολαρίων στο μισθό ενός βοηθού του.
4 Βιογραφίες συν 1: Η Λογοκρισία του Studio Disney
Όλα τα παραπάνω και όσα θα σας αναφέρω στη συνέχεια δεν είναι υπερβολές ή υποθέσεις, μήτε αμφιλεγόμενες πληροφορίες.. είναι ιστορικά γεγονότα καταγεγραμμένα τόσο σε εφημερίδες της εποχής, όσο και σε γραπτές, προφορικές ή τηλεοπτικές συνεντεύξεις ανθρώπων που έζησαν κοντά στον Disney.
Όλα τα παραπάνω και όσα θα σας αναφέρω στη συνέχεια δεν είναι υπερβολές ή υποθέσεις, μήτε αμφιλεγόμενες πληροφορίες.. είναι ιστορικά γεγονότα καταγεγραμμένα τόσο σε εφημερίδες της εποχής, όσο και σε γραπτές, προφορικές ή τηλεοπτικές συνεντεύξεις ανθρώπων που έζησαν κοντά στον Disney.
Επομένως, γιατί δεν είναι γνωστές σήμερα;
Steamboat Willie, η πρώτη ταινία του Mickey Mouse με ήχο.Και αν υπάρχουν παραλείψεις για αυτές τις πτυχές της ζωής του, τι αντιμετώπιση θα περιμέναμε για άλλες, ακόμα πιο σκοτεινές;
Ήταν χαρακτηριστική η απάντηση που δέχτηκε ο Marc Eliot, συγγραφέας του βιβλίου Walt Disney, Hollywood’s Dark Prince(της μόνης «μη- authorized» βιογραφίας του), από την υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων του studio, Robyn Tynan, όταν ζήτησε πρόσβαση στα Αρχεία Disney:
«Πραγματικά, δεν τα χρειάζεστε! Σε κανέναν δεν έχει δοθεί ποτέ κάποια πληροφορία που το studio δεν ήθελε να δώσει, γι’ αυτό και όλες οι βιογραφίες του Disney είναι σχεδόν όμοιες. Αν θέλετε να αποκτήσετε πρόσβαση στα Αρχεία Disney απλά διαβάστε τη βιογραφία του Bob Thomas!»
Η δική μου προτροπή είναι να διαβάσετε και τις δύο, του Bob Thomas και του Marc Eliot. Έτσι, θα σας δοθεί η ευκαιρία με ευθεία αντιπαραβολή ενός «authorized» ιστορικού βιβλίου και ενός μη να διακρίνετε τα ιστορικά κενά και τους μηχανισμούς που αυτά καλύπτονται, να ανακαλύψετε τον τρόπο να διακρίνετε μία «απαγορευμένη» ιστορία. Μία ιστορία που ξεκινάει κάπως.. έτσι.
Silly
Symphonies, σειρά για την οποία ο Walt Disney δέχθηκε το 1ο βραβείο
Oscar στην καριέρα του, το 1932. Επιπλέον, την ίδια χρονιά τιμήθηκε με
ένα ακόμα ειδικό βραβείο Oscar, ως φόρο τιμής για τη δημιουργία του
Mickey Mouse. Τέτοια τιμή μάλιστα, με ειδικό βραβείο Oscar, δεν είχε
γίνει ξανά στο παρελθόν, παρά μόνο για χάρη του Charlie Chaplin, παιδικό
είδωλο του Walt. Μάλιστα, κατά πολλούς, η δημιουργία του Mickey
στηρίχθηκε σε αρκετά σημεία στον χαρακτήρα του Charlie Chaplin, χάρη
στην επιρροή που ο τελευταίος άσκησε στον Walt.Ήταν αρχές του 20ου αιώνα, το 1901, όταν στο Chicago γεννήθηκε ένα αγόρι, γιος των Elias Disney και Flora Call, που σύντομα ονομάστηκε Walter Elias Disney, Jr.
Μεγαλωμένος σε μία προβληματική οικογένεια, όπου ο πατέρας του καθημερινά μεθούσε και χαρτόπαιζε χτυπώντας τον συχνά για ανύπαρκτους λόγους, γρήγορα βυθίστηκε στον εαυτό του και σε μία σκοτεινή φαντασία που αργότερα έγινε εμφανή στις ταινίες του.
Παράλληλα, τα λογύδρια του πατέρα του κατά του καπιταλιστικού συστήματος και της εκμετάλλευσης της αμερικανικής εργατικής τάξης από μία παγκόσμια συνομωσία Εβραίων, αποτέλεσαν τη μοναδική συζήτηση που είχε ποτέ μαζί του επηρεάζοντας τις μετέπειτα πεποιθήσεις του.
Κάπως έτσι, έφτασε στην ηλικία των 16 ετών, όταν και προσπαθώντας να καταχθεί στο ναυτικό ενόψει του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, ανακάλυψε ότι δεν υπήρχε κανένα πιστοποιητικό γέννησης του στην τοπική αρμόδια υπηρεσία ή στα νοσοκομεία και τις εκκλησίες του Chicago. Όταν τελικά απευθύνθηκε στο Deparment of Vital Statistics, η απάντηση που έλαβε ενίσχυσε ακόμα περισσότερο την ανησυχία του: το μόνο πιστοποιητικό στο όνομα Walter Disney είχε ως ημερομηνία γέννησης τις 8 Ιανουαρίου του 1891(10 ολόκληρα χρόνια νωρίτερα από τη γέννηση του), κάτι που δεν μπορούσε να ισχύει.
Παρά τις επίμονες διαβεβαιώσεις του πατέρα του ότι πρόκειται για λάθος και ότι σύντομα θα του φέρει το σωστό πιστοποιητικό, ουδέποτε έγινε κάτι τέτοιο πείθοντας τον ότι ήταν υιοθετημένος και οδηγώντας τον στην πρώτη εμμονή από τις πολλές που θα τον κατέτρεχαν έως το τέλος της ζωής του: την αναζήτηση της πραγματικής του μητέρας.
Μετά από μία σύντομη θητεία στον Ερυθρό Σταυρό και μία επίσης σύντομη και ανεπιτυχή καριέρα στο Kansas ως σκιτσογράφος, κατευθύνθηκε στο Hollywood, όπου και ίδρυσε το Disney Brothers Studio στις 16 Οκτωβρίου του 1923 που σύντομα μετονομάστηκε σε Walt Disney Studio.
Αν και οικονομικά επί αρκετά χρόνια βυθιζόταν όλο και περισσότερο στα χρέη, σύντομα απασχολούσε δεκάδες και αργότερα εκατοντάδες υπαλλήλους: σχεδιαστές, σεναριογράφους, σκηνοθέτες, κλπ..
Ανάμεσα στον Charlie Chaplin και τον Walt Disney αναπτύχθηκε προσωπική σχέση, κάτι που οδήγησε αρκετές φορές σε συμβουλές του πρώτου προς τον δεύτερο, σχετικά με την πώληση ή μη των δικαιωμάτων των δημιουργημάτων του.
Δημόσια, ο ίδιος αρεσκόταν να περιγράφει το studio του ως μία μεγάλη οικογένεια με τον ίδιο πατέρα και τους υπαλλήλους παιδιά του. Η πραγματικότητα όμως απείχε παρασάγγας.
Η συμπεριφορά του Walt Disney δεν άφηνε περιθώρια για συμπάθειες και σχέσεις πέρα των εργασιακών: συχνά ασκούσε σκληρή και αδικαιολόγητη κριτική στους σχεδιαστές του, ωρυόταν όταν συμπεριελάμβαναν σε κάποιο project κάποια δική τους ιδέα, τους πλήρωνε ελάχιστα σε σχέση με τις ώρες που δούλευαν, ενώ σχεδόν πάντα δεν ανέφερε στα credits των έργων του τους σχεδιαστές που συμμετείχαν.
Με λίγα λόγια, η μόνη ανταμοιβή τους ήταν ένας πενιχρός μισθός. Ούτε αναγνώριση, ούτε δημιουργική ελευθερία, ούτε καν επιβράβευση από τον ίδιο..
Σύμφωνα με πολλούς υπαλλήλους, ήταν ανίκανος να συνεργαστεί αρμονικά μαζί τους, ενώ ήταν άκρως αντίθετος και στο συνδικαλισμό των υπαλλήλων του απειλώντας τους με απολύσεις, περικοπές μισθών, καθυστερήσεις πληρωμών και συχνά υλοποιώντας επιλεκτικά τις απειλές του!
Λιγοστοί το γνωρίζουν, αλλά η φωνή του Mickey Mouse στις αρχικές ταινίες του ήταν ο ίδιος ο Walt Disney!
Μέσα στο παραπάνω κλίμα γεννήθηκε ο Mickey Mouse, σε μία εποχή που ο Disney έχασε τα δικαιώματα του πρώτου επιτυχημένου χαρακτήρα του, του Oswald the Rabbit, και γυρνούσε ηττημένος στο Hollywood.
Σύμφωνα με την «authorized» εκδοχή του Studio Disney, ο Walt είχε για πρώτη φορά στο τραίνο την ιδέα να δημιουργήσει ένα χαρακτήρα ποντίκι βασισμένο σε ένα πραγματικό ποντίκι που ζούσε στο studio του στο Kansas, την περίοδο που είχε ιδρύσει μία από τις πρώτες ανεπιτυχείς εταιρίες του, τη Laugh- O- Grams.
Όπως αναφέρει στην αυτοβιογραφία του: «Μικρά ποντίκια μαζεύονταν στο καλάθι σκουπιδιών μου, τα σήκωνα με το χέρι και τα κρατούσα σε μικρά κλουβιά πάνω στο γραφείο μου. Ένα από αυτά το αισθανόμουν σαν φίλο μου».
Αν και αρχικά θέλησε να ονομάσει το νέο του χαρακτήρα Mortimer, σύντομα- και μετά από πιέσεις της γυναίκας του, Lillian, στην οποία το Mortimer ακουγόταν υπερβολικά θηλυπρεπές- κατέληξε στο όνομα Mickey. Έως να φτάσει στο Hollywood είχε ήδη σχεδιάσει το χαρακτήρα και είχε βρει το σενάριο για την πρώτη περιπέτεια του «Mickey Mouse».
Όμως η παραπάνω εκδοχή δεν είναι ακριβής.. Σήμερα είναι γνωστό ότι ο Mickey σχεδιάστηκε από τον Ub Iwerks, φίλο και υπάλληλο του Disney, αν και το studio επιμένει ότι έγινε υπό την πλήρη καθοδήγηση του τελευταίου. Χρειάστηκε να περάσουν 20 ολόκληρα χρόνια ώστε ο Disney να παραδεχθεί δημόσια ότι ουδέποτε σχεδίασε τον αγαπημένο του χαρακτήρα:
«Ξεκίνησα ως καλλιτέχνης το 1919. Εκείνη την περίοδο σχεδίαζα τα πάντα, ζωγράφιζα κάθε σκηνικό και συνέχισα ως animator έως τη δημιουργία του Mickey Mouse. Όμως ο Mickey έκανε τέτοια επιτυχία που πλέον έπρεπε να αφήσω τη σχεδίαση και να τρέξω να οργανώσω την επιχείρηση μου. Ο Mickey για εμένα ήταν ένα σύμβολο ανεξαρτησίας […]»
«Ποιος ήταν ο ρόλος μου μετά τον Mickey; Λοιπόν, σοκαρίστηκα όταν μία μέρα ένα αγοράκι με ρώτησε “Εσείς σχεδιάζετε τον Mickey;”. Όταν του απάντησα πως όχι, συνέχισε “Ε, τότε εσείς σκέφτεστε όλα τα αστεία και τις ατάκες του;”. Όταν πάλι του απάντησα αρνητικά γύρισε απογοητευμένο και με ρώτησε “Ε, τότε τι ακριβώς κάνετε κ. Disney;”»
Παρά την παραδοχή της δικής του απουσίας στη σχεδίαση του Mickey, ουδέποτε αναγνώρισε τον Iwerks ως τον πραγματικό του πατέρα. Ο γιος του τελευταίου όμως, Dave, είναι κατηγορηματικός: όταν ο Disney επέστρεψε στο Hollywood το μόνο που είχε κατά νου ήταν η ανάγκη για έναν νέο χαρακτήρα, τίποτα περισσότερο.
Σύντομα, ο Disney παρουσίασε κάποια αρχικά σχέδια που έδειχναν έναν χαρακτήρα ποντίκι, τα οποία όμως ο Iwerks απέρριψε γιατί έμοιαζαν υπερβολικά με τον Walt. Όπως αργότερα παραδέχθηκε ο Disney, είχε στηριχθεί σε δικό του πορτρέτο.
Τελικά, ο Iwerks παίρνοντας ένα από τα δικά του σχέδια για τον Oswald the Rabbit, τράβηξε μερικές γραμμές αλλάζοντας τα αυτιά και στρογγυλεύοντας τα μάτια, καταλήγοντας σύντομα στον Mickey!
Εν έτη 1938, ο Walt Disney τιμήθηκε με το πτυχίο Master of Arts από το Harvard University- για το έργο του στο χώρο του κινηματογράφου και του κινούμενου σχεδίου- και με το Master of Fine Arts από το Yale University- γιατί «δημιούργησε μία νέα γλώσσα τέχνης».
Το Παιδί Θαύμα του Hollywood
Σημείο σταθμός στην πορεία του Walt Disney Studio θεωρείται η δημιουργία του πρώτου ομιλούμενου cartoon με τίτλο Steamboat Willie, με πρωταγωνιστή τον Mickey Mouse, το 1928.
Πέρα από την οικονομική ανάσα που έδωσε στο καταχρεωμένο studio Disney, μέσα σε μία νύχτα μετέτρεψε τον Walt στο νέο παιδί θαύμα του Hollywood. Σε μία περίοδο που το τελευταίο αντιμετώπιζε την παρακμή και την απουσία οποιασδήποτε αξίας στις ταινίες του, κάτι που διαρκώς αύξανε τη δυσαρέσκεια του κοινού, το Steamboat Willie ήταν ότι ακριβώς χρειαζόταν.
Μία τέλεια μη σεξουαλική, μη πολιτική ταινία όπου πρωταγωνιστούσε ένα ακίνδυνο ποντίκι που μπορούσε να μιλήσει και προσπαθούσε να κερδίσει την αγάπη της καλής του απλά με ένα τραγούδι.
Η απόλυτη δηλαδή οικογενειακή, αθώα και ηθική ταινία. Κάπως έτσι, όλες οι αίθουσες που μέχρι πρότινος επένδυαν σε ταινίες γεμάτες σεξ και αίμα, προσδοκώντας κέρδη και απορρίπτοντας κατά συρροή τα έργα του Disney, σε μία μόλις νύχτα αγκάλιασαν το διάσημο πλέον δημιουργό ως politically correct!
Τον επόμενο 1,5 χρόνο, το studio παρήγαγε 31 μικρού μήκους ομιλούμενα cartoons με αποτέλεσμα η φήμη του Mickey να ξεπεράσει όχι μόνο τους ομοούσιους ανταγωνιστές του, όπως τον Felix the Cat και τον Oswald the Rabbit, αλλά και πραγματικούς ηθοποιούς, όπως τον αξεπέραστο- μέχρι πρότινος- Charlie Chaplin!
Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, υπάρχουν υπόνοιες ότι ο Walt Disney βοήθησε στη δολοφονία του προέδρου G. F. Kennedy.
Και κάπου εδώ, όταν δηλαδή πλέον ο Disney απέκτησε τέτοια δημοσιότητα και δύναμη ώστε να αξίζει την προσοχή τρίτων, ξεκίνησαν οι πρώτες του αμφιλεγόμενες δραστηριότητες που σηματοδότησαν την αρχή της σκοτεινής πλευράς της ζωής του.
Ήταν αρχές της δεκαετίας του 30’, όταν η αυξανόμενη δράση διάφορων συνδικαλιστικών συλλόγων άρχισε να απειλεί τα studio του Hollywood με απεργίες, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία και τα κέρδη τους.
Διαβλέποντας το παραπάνω κλίμα ο Frank Nitti- κεφαλή της μαφίας του Hollywood και προσωρινός αντικαταστάτης του Al Capone στην ιεραρχία έως ότου ο τελευταίος εκτίσει την ποινή φυλάκισης του- πλησίασε τους ιδιοκτήτες των studio προσφέροντας τις υπηρεσίες του.
Σύμφωνα με τον Dan E. Moldea: «Τα studios πλήρωναν τον υπόκοσμο για να διατηρήσουν την υπάρχουσα κατάσταση στις εργασιακές σχέσεις, να διατηρήσουν δηλαδή τους μισθούς και τα κέρδη των εργατών τους στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο. Από το 1937, […] η Μαφία του Chicago άρχισε να κλείνει συμφωνίες με όλα τα μεγάλα και μικρά studio του Hollywood[…]».
Υπό μία τέτοια συμμαχία, με τη χρήση πλέον βίας ενάντια στους συνδικαλιστές, τα studio μπορούσαν να δράσουν ελεύθερα. Κάπως έτσι, η στάση του Disney- παρά την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των υπαλλήλων του- έγινε ακόμα πιο σκληρή.
Παράλληλα, ο Walt Disney είχε να αντιμετωπίσει ένα ακόμα ουσιαστικό πρόβλημα. Εξαιτίας της εμπλοκής των Η.Π.Α. στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ταινίες του σύντομα απαγορεύτηκαν από τη Γερμανία και όσες χώρες συμμάχησαν ή κατακτήθηκαν από αυτήν, προκαλώντας μεγάλη οικονομική καταστροφή στο ήδη καταχρεωμένο studio του.
Έτσι, το 1938, o Disney επηρεασμένος από τον δικηγόρο του Gunther Lessing, άρχισε να συμμετέχει σε διάφορες εκδηλώσεις του Αμερικανικού Ναζιστικού Κινήματος.
Σύμφωνα με τον Arthur Babbit, πρώην σχεδιαστή του: «Στα χρόνια αμέσως πριν τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο […] υπήρχε μία μικρή αλλά πιστή, νόμιμη υποθέτω, ομάδα που ακολουθούσε τα Ναζιστικά ιδεώδη.
Μπορούσες να αγοράσεις ένα αντίτυπο του «¶Mein Kampf»[σ.σ. “Ο Αγών Μου” του Αδόλφου Χίλτερ] σε κάθε περίπτερο του Hollywood. Κανένας δεν μου ζήτησε να παραβρεθώ στις εκδηλώσεις τους, όμως το έκανα, από περιέργεια.[…]
Σε περισσότερες από μία φορές, αναγνώρισα τον Walt Disney και τον Gunther Lessing ανάμεσα σε άλλες- ναζιστικά προσκείμενες- χολιγουντιανές προσωπικότητες. Ο Disney πήγαινε σε όλες τις συναντήσεις.»
Τι όφελος μπορεί όμως να αποζητούσε ο Disney με την εμπλοκή του στο Ναζιστικό κίνημα; Σύμφωνα με τον Marc Eliot: « […] Επιθυμούσε να ξανακερδίσει το κοινό που είχε χάσει με την έναρξη του πολέμου[…] Υπό την καθοδήγηση του Lessing, ο Disney ανακάλυψε πώς τα πάθη και η δύναμη της πολιτικής ανάμειξης μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλα για προσωπικό όφελος και αργότερα, ως όπλα για εκδίκηση..»
Στο The Three Caballeros πολλοί βλέπουν στο κυνήγι από τον Donald της ελκυστικής Ισπανίδας, την αναζήτηση του Walt Disney για την πραγματική του μητέρα. Μάλιστα, η δημιουργία της ταινίας συμπέφτει με την περίοδο όπου οι πρώτες πληροφορίες σχετικά με την πιθανή ισπανική καταγωγή της πραγματικής του μητέρας άρχισαν να καταφθάνουν από το FBI.
Στην 26η θητεία του συμπλήρωσε δεκάδες αναφορές παρουσιάζοντας ως κουμμουνιστικών φρονιμάτων πολλούς ηθοποιούς, παραγωγούς, σκηνοθέτες, ή ακόμα και υπαλλήλους του, άλλες φορές πιστεύοντας ότι υπακούει στο πατριωτικό καθήκον του και άλλες ικανοποιώντας προσωπικά του πάθη και διαμάχες.
Για τις υπηρεσίες του, το 1954 προάχθηκε σε Special Agent in Charge Contact για την περιοχή του Hollywood, κάτι που σήμαινε ότι πλέον αποτελούσε το κομβικό σημείο αναφοράς όλων των πληροφοριοδοτών του FBI στην περιοχή. Έναν τίτλο που κράτησε μέχρι το θάνατο του.
Το Mary Poppins αποτέλεσε το κύκνειο άσμα του Walt Disney και μία από τις καλύτερες ταινίες του, τόσο καλλιτεχνικά όσο και εισπρακτικά.
Πέρα όμως από τις σκοτεινές πτυχές που μπορεί κάποιος να ανακαλύψει στη ζωή του, με λίγη μελέτη και παρατηρητικότητα είναι εύκολο να εντοπίσουμε αρκετά σκοτεινά σημεία και στις ταινίες του: βαθύτερα δηλαδή νοήματα που δύναται να μετατρέψουν τις παιδικές του ταινίες σε κάτι περισσότερο!
Όλος περιέργως, αν και ο Disney αρεσκόταν όταν τα Μ.Μ.Ε. τον αποκαλούσαν καλλιτέχνη, εντούτοις συνέχισε να αρνείται οποιουδήποτε είδους «καλλιτεχνία» στα έργα του. Έτσι, αν και ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός δημοσιογράφων, κριτικών και κοινωνικών αναλυτών επέμενε ότι υπάρχει μία σκοτεινή πλευρά στις ταινίες του, ο ίδιος χαρακτήριζε κάθε τέτοιους είδους προσπάθεια ανάλυσης ως «χοιροτροφή» [σ.σ. ακριβή μετάφραση, «hogwash» στο πρωτότυπο].
Σήμερα, αν προσπαθήσουμε να δούμε τις ίδιες ταινίες πίσω από το επιφανειακά αθώο προσωπείο τους, θα μπορέσουμε να διακρίνουμε ένα πλήθος βαθύτερων και σκοτεινών νοημάτων, που συχνά προβάλλουν προσωπικές πεποιθήσεις και εμμονές που τον κατέτρεχαν για μια ζωή!
«Κοίτα, ένας Νέγρος.. Μαμά, κοιτά το Νέγρο! Με φοβίζει.»
Frantz Fanon, Black Skins, White Masks.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η
επιμονή του για ρατσιστικά στοιχεία σε πλήθος ταινιών του, με
αποκορύφωμα το Τραγούδι του Νότου(Song of the South), όπου
παρουσιάζονται μαύροι εργάτες να δουλεύουν πανευτυχείς στις φυτείες του
νότου, τραγουδώντας και χορεύοντας! Η πρωτοφανής αυτή διαστρέβλωση της
πραγματικότητας οδήγησε το 1946 πολλούς οργανισμούς προάσπισης των
δικαιωμάτων των έγχρωμων πολιτών σε σωρεία αντιδράσεων.
Άλλα παραδείγματα ρατσιστικών στοιχείων μπορείτε να βρείτε στη Fantasia και στο Ντάμπο το Ελεφαντάκι, ταινίες του 1940 και 1941 αντίστοιχα, που έκαναν πρόσφατα επανεκδόσεις.
Στην πρεμιέρα της ταινίας Μπάμπι (Bambi) το περιοδικό Liberty εκθίασε τον Disney για ακόμα μία φορά, αποκαλώντας τον Ρέρμπραντ του Hollywood (Hollywood’ s Rembrandt).
Για κάποιους, η επαναλαμβανόμενη μοναρχία στους κόσμους πολλών ταινιών του, όπως στη Χιονάτη, τη Σταχτοπούτα, την Ωραία Κοιμωμένη, κλπ., αποτελεί προέκταση αντίστοιχων πεποιθήσεων που συνδέονται άμεσα με τις Ναζιστικές του επιρροές.
Επιπλέον, έντονα ομοφυλοφιλικά στοιχεία μπορεί να διακρίνει κανείς στη θηλυπρεπή συμπεριφορά του Mickey στη Fantasia και το Steamboat Willie, ενώ η σεξουαλική του ανικανότητα που τον οδήγησε δύο φορές στη λύση της υιοθεσίας προβάλλεται μέσω της σχέσης του Donald Duck με τα τρία του ανίψια: αν και ουδέποτε παντρεύτηκε ζει μαζί με τρία μικρά παιδιά, γιους της αδερφής του, δίχως περαιτέρω εξηγήσεις.
Τέλος, ιδιαίτερα σκοτεινό σημείο αποτελεί μία λεπτομέρεια στο πιο ουσιαστικό έργο του Disney, τη Fantasia. Σε μία συγκεκριμένη σκηνή η μουσική που συνοδεύει τα cartoon του είναι το κλασσικό κομμάτι Le Sacre du Printemps (ελλ. Ιεροτελεστίες της Άνοιξης) του Stravinsky. Το εν λόγω όμως κομμάτι, σύμφωνα με δηλώσεις του ίδιου του συνθέτη το 1913, αποτελεί μία παγανιστική ιεροτελεστία, ένα τελετουργικό έργο που συντέθηκε για να συνοδεύσει το χορό μιας παρθένας έως το θάνατο, κατά τη διάρκεια της θυσίας της.
Αναζητώντας το Μυστικό της Αθανασίας: o Βασιλιάς Disney και η Κρυογονική.
Όσο όμως περνούσαν τα χρόνια, ο Walt Disney όλο και περισσότερο κυριευόταν από την έμμονη ιδέα του δικού του θανάτου, προχωρώντας αρκετές φορές σε παράδοξες κινήσεις που πίστευε ότι θα τον έφερναν πιο κοντά στην πολυπόθητη αθανασία.
Ήταν λίγο μετά το 1961, όταν στην πρώτη Disneyland στο Anaheim ο Disney παρουσίασε ένα μοναδικό έκθεμα: έναν «ολοζώντανο» αντίγραφο του Abraham Lincoln.
Το αληθοφανές, με σάρκα, ρομπότ ήταν στην πραγματικότητα ένα σχετικά αδέξιο κατασκεύασμα, αποτέλεσμα της τελευταίας λέξης της τεχνολογίας, σχεδιασμένο από τον Marc Davis του Walt Disney Studio με μία τεχνική που ονόμασαν audio- animatronics. Στόχος του Disney; Να ωθήσει το animation ένα βήμα πιο πέρα, χρησιμοποιώντας τρισδιάστατους χαρακτήρες.
Όσο αδέξιος όμως και αν ήταν ο Lincoln του Disney, δεν έπαυε να αποτελεί την πιο επιτυχημένη «ανάσταση» νεκρού ανθρώπου που είχε γίνει ποτέ! Και αν κατάφερνε να την αναπτύξει σωστά, τότε το ρομπότ αυτό ήταν μόνο η αρχή..
Σε προσωπικές συζητήσεις του συχνά ανέφερε μεταξύ σοβαρού και αστείου την πρόθεση του να κατασκευάσει ένα δικό του αντίγραφο, έναν audio- animatronic Disney για να κάθετε στο ψηλότερο σημείο της Disneyland και να διοικεί το βασίλειο του για πάντα.
Παράλληλα όμως με τις παραπάνω ενέργειες, ο Walt Disney ασχολήθηκε και με την κρυογονική, την επιστήμη που μελετά την πιθανότητα κατάψυξης ηλικιωμένων ή άρρωστων ανθρώπων έως τη στιγμή που το ανθρώπινο σώμα θα μπορεί να επαναφερθεί στη ζωή με πλήρη αποκατάσταση της υγείας του.
Συχνά ο Walt συζητούσε με τον αδερφό του Roy για την πιθανότητα να παγώσει το σώμα του σε κάποιον θάλαμο κρυογονικής ή να δημιουργήσει έναν audio- animatronic Βασιλιά Disney. Η απάντηση του αδερφού του; Ένα απλό νεύμα συγκατάθεσης.
Φήμες που κρατούν μέχρι σήμερα και θέλουν το σώμα του Walt Disney καταψυγμένο σε κάποιο θάλαμο κρυογονικής να περιμένει το πλήρωμα του χρόνου για την αποκατάσταση του, δεν αληθεύουν. Τελικά, αποτεφρώθηκε λίγες ημέρες μετά το θάνατο του.
Τελικά, τα χρόνια πέρασαν δίχως να καταφέρει να συναντήσει την πολυπόθητη αθανασία, ενώ όσο πιο κοντά έφθανε στο θάνατο τόσο περισσότερο υποχωρούσε η ματαιόδοξη αυτή εμμονή που τον κατέτρεχε για μια ζωή.
Κάπως έτσι, το 1966, σε ηλικία 65 ετών, χτυπήθηκε από καρκίνο των πνευμόνων. Στις 14 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, στο νοσοκομείο St Joseph ακριβώς απέναντι από το studio του, άφησε την τελευταία του πνοή.
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, ζήτησε από μία νοσοκόμα να ανασηκώσει ελαφρώς το κρεβάτι του ώστε να μπορεί να βλέπει από το παράθυρο το studio του.. το πρωί τον βρήκανε νεκρό.
Αν και τελικά πέθανε όπως κάθε άνθρωπος, δίχως να αγγίξει την αθανασία που αποζητούσε, είχε ήδη κερδίσει κάτι πολύ πιο σημαντικό δίχως ουδέποτε να το αναγνωρίσει.. μέσα από τις ταινίες του είχε κερδίσει το δικαίωμα να προκαλεί έντονα συναισθήματα λύπης και χαράς σε εκατομμύρια ανθρώπους, το καλύτερο εχέγγυο για τη διατήρηση της μεταθανάτιας φήμης του.
Και αμέσως μετά το θάνατο του, το όνομα και οι δημιουργίες του εξαπλώθηκαν κυριολεκτικά σε ολόκληρο τον κόσμο και φώλιασαν στη μνήμη της συντριπτικής πλειοψηφίας των ανθρώπων. Έτσι ο Walt κέρδισε εν αγνοία του την πολυπόθητη αθανασία.. και όπως είδαμε, το τίμημα δεν ήταν μικρό.
Βιβλιογραφία
1. Dark Victory, Dan E. Moldea, εκδ. Viking Penguin, New York, 1986.
2. Walt Disney, Hollywood’s Black Prince, Marc Eliot, εκδ. Andre Deutsch Ltd. 1995.
3. Walt Disney, An American Original, Bob Thomas, εκδ. Pocket Books, New York, 1976.
4. Disney’ s World, Leonard Mosley, εκδ. Stein and Day, New York, 1985.
5. The Disney Version, Richard Schickel, εκδ. Touchstone(Simon and Schuster), New York, 1985.
6. Αποκωδικοποιώντας τον Ντίσνεϋ, Eleanor Byrne & Martin McQuillan, εκδ. Μπουκουμάνης, 2001.
Επιπλέον Πληροφορίες
Η Διχασμένη Προσωπικότητα του Disney: Mickey Mouse Vs Donald Duck!«Ο Mickey έχει περιορισμένες δυνατότητες σήμερα, μιας και η εξιδανίκευση του από το κοινό τον έχει καθηλώσει στο ρόλο ενός αθώου αγοριού. Κάθε φορά που τον εμφανίζουμε να κάνει κάποιο κόλπο, να χάνει τη ψυχραιμία του ή να λέει κάποιο αστείο, δεχόμαστε χιλιάδες γράμματα από εξοργισμένους θαυμαστές του! Αυτό ακριβώς είναι το μυστικό πίσω από τη γέννηση του Donald Duck! Ήταν η διέξοδος μας.. μπορούσαμε πλέον να χρησιμοποιήσουμε όλες τις ιδέες που δεν μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε στον Mickey!»
Walt Disney
Όπως ακριβώς και με τον Mickey, έτσι και με τον Donald, ο Walt Disney αντιμετώπιζε τους δύο αυτούς χαρακτήρες του ως ανεξάρτητες οντότητες. Μάλιστα, εξαιτίας της φυσικής του ανικανότητας να αποκτήσει απογόνους, αισθανόταν περισσότερο ως δικά του παιδιά τους δύο αυτούς χαρακτήρες και όχι τις υιοθετημένες του κόρες.
Στους άκρως αντίθετους χαρακτήρες του μπορούσε να προβάλει τη δική του, διχασμένη κατά πολλούς, προσωπικότητα: Ο Mickey ως το υπερεγώ του: ταπεινός, εγκεφαλικός, αδιάφθορος, ασεξουαλικός, πάντα ψύχραιμος και καθολικά αξιαγάπητος. Ο Donald ως το βαθύτερο εγώ του: πιο σκοτεινός, συναισθηματικός, σεξουαλικός, συνεχώς εκτός ελέγχου, μη αγαπητός και συνεχώς νευριασμένος γι’ αυτό!
Η τόσο μεγάλη διαφορά των δύο χαρακτήρων είναι ξεκάθαρη στην ταινία The Three Caballeros, όπου η μανιακή συμπεριφορά του Donald στη θέα μίας ελκυστικής Ισπανίδας είναι υπερβολικά ξένη ως προς το έως τότε έργο του Disney. Γι’ αυτό ακριβώς και η γέννηση του Donald σηματοδοτεί μία νέα εποχή, όπου πλέον οι ταινίες του Disney δεν απευθύνονται στην ολότητας τους στην οικογενειακή διασκέδαση.
Ακόμα πιο αποκαλυπτική είναι η περιγραφή που έκανε ο ίδιος ο Walt Disney για τον Donald Duck σε μία επίσημη press release του studio, σαν ο τελευταίος να είχε τη δική του ζωή και σαν αυτή να καθρεφτίζει ορισμένα σημεία της δικής του:
«O Donald Duck ήρθε στη ζωή το 1934 ώστε να αποτελέσει μία φωνή που έκρυβα εδώ και αρκετά χρόνια[…] Ήταν ένας χαρακτήρας που απλά δεν μπορούσα να κρατήσω στην αφάνεια[…]»
Οι Disney- ικοί Δημοσιογράφοι
Ο Walt Disney αρκετά νωρίς κατάφερε να δημιουργήσει ένα δίκτυο δημοσιογράφων με τους οποίους διατηρούσε προσωπικές σχέσεις, με αποτέλεσμα να μπορεί να ζητάει τη συνδρομή τους όποτε πίστευε ότι χρειαζόταν εκθειαστικά πρωτοσέλιδα για τις καινούργιες του ταινίες ή τον ίδιο.
Ανάμεσα στους γνωστότερους Disney-ικούς δημοσιογράφους ήταν οι εθνικής εμβέλειας Hedda Hopper, Louella Parsons, Ed Sullivan και Sidney Skolsky, οι οποίοι όποτε ο Disney έκρινε απαραίτητο εκθείαζαν το έργο του ως ότι καλύτερο είχε να προσφέρει το Hollywood!
Επίσης, όταν το 1965, προς το τέλος της ζωής του, άρχισαν φήμες να διαδίδονται στο Παρίσι ότι θα προταθεί για το Βραβείο Nobel Ειρήνης, ο Walt Disney ζήτησε για ακόμα μία φορά τη συνδρομή των Disney-ικών δημοσιογράφων του που άρχισαν να τρέχουν πολυήμερα εκθειαστικά αφιερώματα στο έργο του.. Τελικά, δεν κατάφερε να κερδίσει το βραβείο Nobel, παρά τις προσπάθειες του.
Δεν Μπορώ να Μηνύσω τον Θεό!
«Σκέφτηκα “Τι πάω να κάνω;” Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι στο επάγγελμα μας- όπως ο Bob Hope, ο Walt Disney- που δεν μπορούν να κάνουν λάθος. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι ο Walt κάνει πράγματα για τα παιδιά μέσα από την καλοσύνη της καρδιάς του, ότι δεν το κάνει για να βγάλει εκατομμύρια δολάρια. Ενάντια στις αντιρρήσεις του δικηγόρου μου, αποφάσισα να αποσύρω τη μήνυση μου. Δεν μπορείς να μηνύσεις τον Θεό!»
Kirk Douglas, πρωταγωνιστής της ταινίας του Disney 20.000 Λεύγες Κάτω από τη Θάλασσα.
Μήνησε τον Disney γιατί χρησιμοποίησε στην εβδομαδιαία εκπομπή του εικόνες από
αυτόν και τα παιδιά του δίχως την έγκριση του.
metafysiko.gr
ntokoumentagr.blogspot.gr
