Ο κορυφαίος οικονομολόγος υποστηρίζει ότι είναι αριθμητικά αδύνατο για Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία να αποπληρώσουν το χρέος τους, αν η Γερμανία δεν ενισχύσει την εγχώρια ζήτηση προκειμένου να τρέξει ένα μεγάλο εμπορικό έλλειμμα
Υποτονική ανάπτυξη στις ΗΠΑ, στασιμότητα στην Ιαπωνία και βαθιά ύφεση στην Ευρωζώνη (με ουσιαστική εξαίρεση τη γερμανική οικονομία). Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα στις ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου.
Στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, η κατάσταση είναι αρκετά ρόδινη: σταθερή ανάπτυξη σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής και εκρηκτική ανάπτυξη εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες στην Κίνα, με την τελευταία μάλιστα να έχει συσσωρεύσει τεράστια πλεονάσματα, την ίδια στιγμή που οι ΗΠΑ εμφανίζουν ογκώδη ελλείμματα.
Στο πλαίσιο αυτό, οι ανισορροπίες είναι όντως το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η παγκόσμια οικονομία, μας λέει ο κορυφαίος οικονομολόγος και διακεκριμένος καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου, Μάικλ Πέτις (Michael Pettis), με τον οποίο συνομίλησε η «Κ.Ε.», με αφορμή τη δημοσίευση του τελευταίου του βιβλίου, που φέρει τον τίτλο «The Great Rebalancing» («Η Μεγάλη Επανεξισορρόπηση»). Και αν πιστεύετε ότι οι ανισορροπίες δεν αφορούν την Ελλάδα και τα αίτια της ελληνικής κρίσης, τότε έχετε έναν παραπάνω λόγο να διαβάσετε προσεκτικά τι μας είπε.
Χρέος και ανεργία
* Γιατί είναι ξεχωριστή η σημερινή κατάσταση και ποιος είναι ο πραγματικός κίνδυνος πίσω από τις ανισορροπίες;
- Η παγκόσμια οικονομία μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει μικρές και προσωρινές ανισορροπίες, αλλά όταν οι ανισορροπίες είναι μεγάλες και διατηρούνται για πολλά χρόνια, δημιουργούν αναπόφευκτα προβλήματα ισολογισμού που τελικά οδηγούν σε κρίση. Γιατί; Επειδή οι ανισορροπίες στις ροές κεφαλαίων αποτελούν αυτόματη συνέπεια των ανισορροπιών των εμπορικών ροών και οι ανισορροπίες στις ροές των κεφαλαίων μπορεί να οδηγήσουν σε τεράστια και επικίνδυνα επίπεδα χρέους. Εάν μια χώρα λάβει μέτρα για να ωθήσει προς τα πάνω το εμπορικό της πλεόνασμα, όπως έκανε η Γερμανία πριν από μια δεκαετία, θα πρέπει να εξάγει κεφάλαια στη χώρα που θα αναλάβει το αντίστοιχο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Το αποτέλεσμα για την ελλειμματική χώρα (π.χ. η Ελλάδα) είναι ότι αναγκάζεται να επιλέξει μεταξύ της αύξησης του χρέους και της αύξησης της ανεργίας.
Στην αρχή είναι φυσιολογικό να ακολουθήσει η ελλειμματική χώρα την επιλογή του αυξανόμενου χρέους -δείτε όχι μόνο την περίπτωση της Ελλάδας, αλλά και της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και ούτω καθεξής. Οταν το χρέος όμως φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα, η χώρα είναι αναγκασμένη να εξισορροπήσει την κατάσταση με τη μορφή υψηλής ανεργίας. Αυτό που συμβαίνει στον κόσμο σήμερα είναι μια πολύ παλιά ιστορία. Το έχουμε δει αυτό το έργο να παίζεται πολλές φορές στο παρελθόν και ξέρουμε πώς τελειώνει. Το μόνο πράγμα που εκπλήσσει είναι ότι η εξέλιξη αυτή κατέλαβε πολλούς εξαπίνης.
* Μια και αναφέρατε τη Γερμανία, ουκ ολίγοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ανοικτά πλέον ότι οι ανισορροπίες στην Ευρωζώνη προκάλεσαν τη σημερινή κρίση και όχι το χρέος, δείχνοντας με το δάκτυλο μάλιστα προς την κατεύθυνση της Γερμανίας, εξαιτίας του εξαγωγικού οικονομικού μοντέλου και της συντηρητικής νομισματικής πολιτικής που ακολουθεί. Είναι η Γερμανία ο πραγματικός ένοχος για την κρίση στην Ευρωζώνη;
- Αυτό είναι απολύτως σωστό και πηγάζει αυτόματα από μια απλή κατανόηση του ισοζυγίου πληρωμών και της σχέσης μεταξύ αποταμίευσης, επενδύσεων και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Μετά την επανένωση της Γερμανίας, όπου υπήρξε σημαντική ανατίμηση του μάρκου της Ανατολικής Γερμανίας, η Γερμανία υπέφερε από αργή ανάπτυξη, ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών και υψηλά ποσοστά ανεργίας. Το Βερολίνο αντιμετώπισε αυτά τα προβλήματα στο τέλος της δεκαετίας του 1990, θέτοντας σε ισχύ μια συμφωνία ανάμεσα σε επιχειρήσεις, εργατικά συνδικάτα και κυβέρνηση, με σκοπό τη συγκράτηση των μισθών.
Οπως δείχνω στο βιβλίο μου, αυτή η πολιτική επιλογή οδήγησε σε αυτόματη αύξηση τα ποσοστά αποταμίευσης στη Γερμανία, μετατρέποντας έτσι τα μεγάλα γερμανικά ελλείμματα της δεκαετίας του 1990 σε μερικά από τα μεγαλύτερα εμπορικά και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών πλεονάσματα στον κόσμο μετά το 2000-01. Φυσικά, όταν μια χώρα ωθεί προς τα πάνω το εμπορικό της πλεόνασμα, κάποια άλλη χώρα θα πρέπει να απορροφήσει ένα εξίσου μεγάλο έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου. Στο πλαίσιο αυτό, και δεδομένου του τρόπου με τον οποίον ήταν δομημένο το ευρώ, ήταν σχεδόν αναπόφευκτο ότι οι χώρες που ξεκίνησαν με υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού -όπως οι περισσότερες χώρες της νότιας Ευρώπης- θα κατέληγαν με ανάλογα ελλείμματα. Υπήρχαν ελάχιστα πράγματα που μπορούσε να κάνει μια μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα, για να προστατεύσει τον εαυτό της από την επίδραση των οικονομικών πολιτικών της Γερμανίας, που αποσκοπούσαν στο να αυξήσουν το γερμανικό ποσοστό αποταμίευσης, και η Ελλάδα δεν είχε άλλη επιλογή από το να επιτρέψει την κατάρρευση του δικού της ποσοστού αποταμίευσης για να εξισορροπήσει τις πλεονάζουσες αποταμιεύσεις στη Γερμανία.
Οι ελληνικές επιλογές
* Τι μπορούσε να κάνει η Ελλάδα;
- Θα μπορούσε να αυξήσει τις επενδύσεις σε αναγκαίες υποδομές, αλλά με δεδομένη τη συρρίκνωση του κλάδου των εμπορεύσιμων αγαθών, που δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί με βάση το υποτιμημένο νόμισμα της Γερμανίας, αυτό ήταν δύσκολο να γίνει. Οι άνθρωποι επισημαίνουν τις αρετές των Γερμανών και λένε ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να είναι εξίσου ενάρετη, αλλά μην ξεχνάτε ότι οι ίδιοι οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να βρουν κάτι συνετό και έξυπνο να κάνουν με την απότομη αύξηση του επιπέδου των αποταμιεύσεών τους και τις εξήγαγαν στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με αποτέλεσμα να έχουν τώρα οι χώρες αυτές την ευθύνη να βρουν κατάλληλη χρήση για τις πλεονάζουσες αποταμιεύσεις.
* Θα προτείνατε έξοδο από το ευρώ για τις υπερχρεωμένες χώρες της Μεσογείου, οι οποίες βλέπουν να καταστρέφονται οι οικονομίες τους από τις πολιτικές της λιτότητας;
- Νομίζω ότι αξίζει να γίνει κάποια προσπάθεια να σωθεί το ευρώ, αλλά, δυστυχώς, αυτό μπορεί να μην είναι πολιτικά εφικτό. Μια απλή ανάλυση του ισοζυγίου πληρωμών δείχνει ότι αν η Γερμανία δεν είναι πρόθυμη να ενισχύσει αρκετά την εγχώρια ζήτηση, προκειμένου να τρέξει ένα μεγάλο εμπορικό έλλειμμα, είναι αριθμητικά αδύνατο για χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία να αποπληρώσουν το χρέος τους. Οι χώρες αυτές πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αναγκάσουν την Γερμανία να προβεί σε αλλαγή της πολιτικής στρατηγικής της ή να απειλήσουν ότι θα εγκαταλείψουν όλες μαζί το ευρώ.
Να θυμάστε ότι αν το κάνουν αυτό, το ευρώ θα εκτιναχθεί στα ύψη. Η νότια Ευρώπη θα δει μια τεράστια ανατροπή στο εμπορικό της ισοζύγιο και το ίδιο θα συμβεί και με αυτό της Γερμανίας. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι αύξηση της ανεργίας στη Γερμανία και απότομη πτώση της ανεργίας στη νότια Ευρώπη. Ιστορικά, συνήθως είναι οι μεγάλες πλεονασματικές χώρες που υποφέρουν περισσότερο από μια μορφή εμπορικού πολέμου, όχι οι ελλειμματικές χώρες.
Πηγή
πηγη
